سطح قند خون بيماران در طول ماه رمضان بسيار متغير است و به عواملي مانند ميزان يا نوع غذاي مصرفي، نظم در مصرف داروها، حريص شدن در مصرف غذا پس از افطار و يا كاهش فعاليتهاي فيزيكي بستگي دارد. نتايج مطالعات نشان ميدهند كه ميزان هموگلوبين گليكوزيله (HA1C) در طول ماه رمضان بهبود مييابد.
روزهداري در موارد زير ممنوع است: |
● در همه بيماران مبتلا به ديابت نوع يك ناپايدار . ● بيماران ديابتي نوع يك و دو كه ديابت آنها بخوبي كنترل نشده است. ● بيماراني كه به رژيم دارويي و توصيههاي مربوط به فعاليت فيزيكي روزانه خود عمل نميكنند. ● بيماران ديابتي كه مشكلات جدي مثل بيماري قلبي( آنژين صدري ناپايدار)يا فشارخون كنترل نشده دارند. ● بيماراني كه سابقه كماي ديابتي دارند. ● بيماران مبتلا به ديابت حاملگي. ● بيماران ديابتي كه عفونت داخلي دارند. ● بيماران ديابتي سالمندي كه عدم تمركز و عدم آگاهي دارند. ● بيماراني كه 2 دوره يا بيشتر هيپوگليسمي(كاهش قند خون) يا هيپرگليسمي (افزايش قند خون)را تجربه كردهاند. |
تست قند خون ناشتا يا قند خون تصادفي:
|
● بيماراني كه به دستورات پزشك به خوبي عمل ميكنند و شرايط فوقالذكر را ندارند. ● همه بيماران مبتلا به ديابت غيروابسته به انسولين (غير از مادران باردار و شيرده) كه وضعيت ديابت پايداري داشته و BMI (توده بدني كه از نسبت وزن بيشتر از 28 دارند، بهتر است تشويق به روزه گرفتن شوند. |
تست قند خون ناشتا يا قند خون تصادفي: بيماران مبتلا به ديابت نوع يك و دو كه مايل به روزه گرفتن هستند و مشكلات ذكر شده را هم ندارند بايد توصيههايي را به دقت رعايت كنند. از جمله اينكه نبايد وعدههاي غذايي خود را فراموش كنند و يا اينكه نبايد داروهاي خود را به صورت نامنظم مصرف نمايند. بعد از افطار نبايد با حرص و ولع غذا بخورند و در فاصله افطار تا سحر نبايد پرخوري كنند. قبل از ماه رمضان بيماران بايد از نظر وضعيت جسماني، وضعيت كلي بدن از نظر قند خون ، برنامه مناسب رژيم غذايي مورد ارزيابي قرار گيرند. فعاليت فيزيكي منظم و مناسب داشته باشند، رژيم دارويي آنها بررسي و ارزيابي شود و علايم هشدار دهنده افت قند خون، كمآبي و ساير مشكلات احتمالي را شناسايي كنند. (در نهايت حتما با پزشك خود از اين نظر كه توانايي و شرايط روزه گرفتن را داريد يا نه با پزشك خود مشورت كنيد)
توصيههايي در طول ماه مبارك رمضان : ◄ از مصرف بيرويه مواد غذايي پس از افطار اجتناب كنيد، مصرف بيش از اندازه غذاهاي چرب و حاوي كربوهيدراتها(مانند شيرينيجات مخصوص ماه رمضان) سبب بروز هايپرگليسمي (افزايش قند خون)و افزايش وزن ميشود. تاكيد ميشود كه مزيت روزهداري در ماه رمضان فقط در بيماراني است كه رژيم غذايي مناسب و توصيه شده را رعايت ميكنند.
◄ مطالعات زيادي نشان داده است كه ورزشهاي سبك و متوسط در طول ماه رمضان براي بيماران غيروابسته به انسولين(بيماراني كه داروي خوراكي مصرف مي كنند) مناسب نيستند بدين علت كه روزهداري تحمل ورزش را مختل ميكند. تاكيد ميشود بيماران ديابتي فعاليتهاي فيزيكي معمول خود را به خصوص در ساعاتي كه روزه نيستند (بعد از افطار) انجام دهند.
◄ بيماران مبتلا به ديابت نوع يك كه خود كنترلي مناسب دارند ميتوانند روزه بگيرند. به طور كلي قضاوت در مورد مقدار انسولين مناسب براي كنترل ديابت نوع يك در دوران روزهداري توسط پزشك صورت ميگيرد.
|
كنترل قند خون در خانه بايد قبل از افطار و 3 ساعت بعد از آن انجام شود. همچنين قبل از خوردن سحري، براي قضاوت در مورد دوز انسولين و جلوگيري از افت قند خون بيمار در طول روز بايد قند خون چك شود. |
● سه عامل مهم براي كنترل ديابت در طول ماه رمضان، رعایت رژیم دارویی . کنترل رژیم غذایی و داشتن فعالیت فیریکی روزانه مي باشد كه به مثلث ماه رمضان نيز ناميده ميشوند. ● به بيماران بايد آموزشهاي لازم داده شود كه در صورت بروز مشكل، بلافاصله افطار كنند و به خصوص در فصل تابستان و نواحي جغرافيايي كه ساعات روزهداري طولاني است بايد بيشتر مراقب علايم افت قند خون و بروز مشكلات احتمالي باشند. ● بهتر است بيماران خود را روزانه وزن كنند و رژيم دريافتي روزانه خود را ثبت نمايند. |
| | |
 |
 |
|
پرسشهای متداول مرتبط با روزه داری |
1 – من بيماري قند دارم و در حال حاضر براي پايين آوردن قند خونم از قرص قند استفاده ميكنم، آيا ميتوانم امسال روزه بگيرم؟ در صورتي كه شما به بيماري مزمن ديگري كه پزشك مربوطه شما را از گرفتن روزه به علت آن منع كرده است) مبتلا نيستيد و در حال حاضر قند خونتان در حد قابل قبولي (در حالت ناشتا زير 160) است و اخيراً دچار افت قند خون نشدهايد، به احتمال زياد ميتوانيد روزه بگيريد.
2 – آيا دخترم كه ديابتي است و انسولين تزريق ميكند هم ميتواند روزه بگيرد؟ بعيد به نظر ميرسد كه ايشان بتوانند روزهداري را تحمل كنند. البته اگر اصرار برروزه داشتن دارد، در صورتي كه انسولين زيادي مصرف نميكند و طي روز دچار افت قند خون نميشود، با احتياط كامل(زير نظر پزشك خود جهت تنظيم رزيم غذايي وانسولين) و رعايت نكاتي كه بيان خواهد شد ممكن است بتواند دوره روزهداري را بدون خطر پشت سر بگذارد.(حتما با پزشك خود مشورت كند)
3 – آيا اگر من روزه بگيرم ممكن است دچار عوارض بشوم؟ خطرناكترين عارضه روزهداري، كاهش بيش از حد قند خون است. شما طي روزهداري بيش از هر چير بايد مراقب باشيد كه قند خونتان زياد افت نكند.
4 – چگونه ميتوانم بفهمم كه قند خونم پايين آمده است؟ افت قند خون با علامتهايي مانند ضعف و بيحالي شديد، عرق سرد فروان، تپش قلب، سرگيجه، تاري ديد، گرسنگي شديد و لرزش بدن و در نهايت بيهوش شدن مشخص ميگردد. 5 – اگر وسط روز دچار افت قند خون شدم، چه كنم؟ در صورتي كه شما گلوكومتر (دستگاه اندازهگيري كننده قند خون) در اختيار داريد فوراً قند خونتان را اندازه بگيريد. در صورتي كه قند خونتان كمتر از 50 باشد. حتماً روزه خود را افطار كنيد. اگر گلوكومتر نداريد، با پيدايش علايم كاهش قند خون، سريعاً روزه خود را افطار نماييد و با مصرف شربت يا شيريني مختصر از عوارض بعدي پيشگيري كنيد.
6 – آيا روزه گرفتن رژيم محسوب ميشود يا اينكه طي ماه رمضان هم بايد رژيم خاصي را رعايت كنم؟ رعايت رژيم ديابتي براي شما الزامي است. شما طي ماه رمضان بين افطار تا اذان صبح مواد غذايي مصرف ميكنيد لذا بايد نكاتي را رعايت نماييد كه قند خون شما در اين فاصله بيش از حد بالا نرود.
7 – آيا ميزان كل مواد غذايي مصرفيام در ماه رمضان بايد مانند رژيم قبلي باشد؟ بله حتماً، شما نبايد كالري دريافتي خود را در ماه رمضان نسبت به قبل افزايش دهيد. به ويژه مصرف مواد قندي شيرين از جمله زولبيا و باميه را محدود كنيد. در صورت تمايل شديد به مواد شيرين ميتوانيد از مربا يا نوشابههاي رژيمي استفاده نماييد و يا هنگام افطار دو عدد خرما همراه با نوشيدني مانند چاي مصرف كنيد.
8 – وعدههاي غذايم بايد به چه صورت باشد؟ بهتر اين است كه با يك افطار ساده (مثلاً مشابه صبحانه) آغاز كنيد و شام را بلافاصله 2 – 1 ساعت بعد صرف نماييد. قبل از خوابيدن هم ميتوانيد غذاي مختصري (مشابه عصرانه) بخوريد. سحري را هم حتماً ميل كنيد.
9 – اگر براي خوردن سحري نتوانستم بيدار شوم چه كنم؟ بهتر است از روزه گرفتن در آن روز منصرف شويد.
10 – نوشيدن آب و مايعات غيرقندي تا چه اندازه مجاز است؟ بهتر اين است كه آب كافي بنوشيد تا طي روز دچار كمبود آب بدن نشويد. توصيه ميشود بعد از خوردن سحري و قبل از شروع روزه، حداقل 2 – 1 ليوان آب بنوشيد.
11 – آيا رفتن مرا به مهمانيهاي افطار صلاح ميدانيد؟ مسلماً شركت در جمع خانواده و دوستان از نظر روحي بسيار برايتان مناسب است اما چه در ماه رمضان و چه در غير آن، هيچگاه در مهمانيها فراموش نكنيد كه ديابتي هستيد تا سالها با سلامت كامل به زندگي ادامه بدهيد.
12 – اگر بعد از افطار احساس كردم قند خونم بالاست چه كنم؟ در صورت امكان قند خونتان را اندازهگيري كنيد اگر بالاي 250 بود بايد شب بعد از رزيم غذايي خود كم كنيد(20در صد از مواد غذايي كه ميل مي كنيد كم كنيد) وتا زماني كه قند خونتان همچننان بالا است رزيم غذاييتان را بهتر كنترل كنيد مي توانيد از مشاور تغذيه خود يا پزشكتان كمك بگيريد تا دچار مشكل نشويد به هر حال متوجه باشيد كه اگر قند خونتان هنگام شب بالا باشد، نتايج مثبت روزهداري عايد شما نخواهد شد.
13 – اگر هنگام سحر احساس كردم قند خونم بالاست چه كنم؟ در اين صورت هم اگر قند خونتان بالاي 200 باشد بايد از مواد غذايي سحري خود 20 درصد كم كنيد، اما اگر قند خونتان بالاي 350 بود، توصيه ميشود كه اصلاً روزه نگيريد و حتما با پزشكتان مشورت كنيد.)
14 – اگر طي روز استراحت كنم بهتر است يا ميتوان فعاليت بدني نيز داشته باشم؟ فعاليت بدني شما بايد در حد معمول باشد و استراحت زياد به نفع شما نيست. اموري كه به فعاليت جسمي شديد نياز دارد را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهيد تا از افت شديد قند خون پيشگيري نماييد.
15 – چگونه ورزش كنم؟ ورزش سبك 15 – 10 دقيقهاي هنگام صبح احتمالاً برايتان مناسب است اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار ميتواند مشكلساز باشد. بايد در صورت امكان طي شبها چند ساعت بعد از بعد از افطار زماني را به ورزش اختصاص دهيد.
16 – در ماه رمضان قرصهايم را در چه زماني مصرف كنم؟ به طور كلي قرصهاي مصرفي صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پيش از سحري مصرف نماييد. البته اگر قند خونتان تحت كنترل ميباشد، ممكن است تحت نظارت پزشك بتوانيد تعداد قرصهايتان را كاهش دهيد.
17 – اگر فراموش كردم قرصم را مصرف كنم چه بايد بكنم؟ از آنجا كه عدم مصرف مايعات طي روز ميتواند به غليظ شدن خون و بالاتر رفتن قند خون و عوارض ديگر منجر شود. لذا توصيه ميشود حتماً قرص خود را به موقع مصرف كنيد و اگر فراموش كرديد، خصوصاً در صورتي كه معمولاً قند خونتان بالاست، بهتر است آن روز را روزه نگيريد.
18 – بهترين زمان براي آزمايش قند خون در ماه رمضان كدام است؟ مسلماً ايدهآل است كه هر بيمار ديابتي كه روزه ميگيرد گلوكومتر در اختيار داشته باشد و قبل از افطار، دو ساعت بعد از افطار و پيش از سحري، قند خون خود را اندازهگيري نمايد. اما در صورتي كه گلوكومتر در دسترس نداريد، بهتر است آزمايشهاي خود را تحت نظارت پزشك و در زمان تعيين شده انجام دهيد در ماه رمضان بررسي قند خون ناشتا بايد قبل از افطار صورت گيرد كه اين بسيار كمك كننده است.
19 – آيا روزه بگيرم چربي خونم هم پايين خواهد آمد؟ اگر رژيم خود را رعايت كنيد، ميتوانيد منتظر كاهش كلسترول و تريگليسريد خونتان باشيد. اين مسأله در پيشگيري از بيماريهاي قلبي – عروقي هم به شما كمك ميکند. طي ماه رمضان رژيم غذايي در بسياري از خانوادههاي حاوي مواد قندي و نشاستهاي فراوان است كه ضمن اثر نامطلوب بر قند خون، تري گليسريد خون را هم بالا ميبرد.
20 – آيا افراد ديابتي كه به نحوي دچار عوارض مزمن ديابت بر كليه، چشم، قلب و ... شدهاند، ميتوانند روزه بگيرند؟ ممكن است برخي از اين افراد با روزه گرفتن دچار مشكل حادي نشوند ولي براي پيشگيري از پيشرفت عوارض مزمن، بهتر است روزه نگيرند و يا با متخصص مربوطه مشورت كنند. | | |