جـو ؛ پدر غلات

جو گیاهی است علفی و یک ساله که ارتفاعش بسته به انواع مختلف آن ، تا یک متر می رسد . برگ ‏های آن متناوب ، باریک و دراز به رنگ سبز تیره می ‏باشند . جو که بیش از دوازده هزار سال پیش شناخته شد ، بومی آسیای غربی و آفریقای غربی است و به سرعت در نواحی مدیترانه منتشر شد .  جو از آغاز تاریخ انسان و احتمالاً قبل از گندم کشت می ‏شده است و هنوز یکی از غذاهای عمده انسان به شمار می ‏رود .

بقراط ، پدر علم پزشکی غرب ، جو را به عنوان یکی از راه‏ های موثر در درمان بیماری‏ های حاد به کار می ‏برده است . بنابراین به نظر می ‏رسد که انتخاب جو در بین غلات انتخاب درستی است . دم‏ کرده‏های جو هنوز به نام \\\"چای هیپوکرات\\\" معروف است. تجربیات اخیر پزشکی نشان می ‏دهند که مواد تشکیل دهنده جو ، خاصیت درمانی دارند.

جو همچنین عملکرد درمان‏ های طبیعی را تسهیل نموده و بهبود می ‏بخشد.

آرد جو دارای تمام خواص مفید و متنوع جو می باشد. نان حاصل از این آرد نیز دارای خواص زیادی برای سلامتی می باشد.

برخی از این خواص عبارتند از:

-دارا بودن پروتئین های مهار کننده پروتئاز ، که این پروتئین ها عوامل موجب سرطان را در بستر روده ها سرکوب می کنند و خطر ابتلا به سرطان روده (به خصوص روده بزرگ) را کاهش می دهند.

-این نان سرشار از فیبرهای غذایی بوده و در مقایسه با نان تهیه شده از آرد گندم دارای املاح معدنی بیشتری می باشد.

-ایجاد احساس سیری، داشتن کالری کمتر و در نتیجه کمک به کاهش وزن

-کاهش سرعت جذب گلوکز و در نتیجه کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت

-کاهش خطر تشکیل سنگ مجاری صفراوی و کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه

-تسریع عبور غذا از سیستم گوارشی و جلوگیری از یبوست

-کاهش میزان کلسترول و فشار خون

ترکیبات شیمیایی:

جدول زیر مواد موجود در 100 گرم جو را نشان می ‏دهد:

جو حاوی انواع پُلی ساکاریدها نظیر نشاسته و دکسترین است. گیاهک جوانه جو حاوی ترکیبات روغنی از جمله اسیدهای چرب شامل: اسید استئاریک ، اسید پالمتیک ، اسید اولئیک و اسید لینولئیک می ‏باشد. بنابراین از نقطه نظر مواد غذایی ، بین دانه جو و دانه‏ های در حال رشد و جوانه زده آن تفاوت عمده‏ای می‏ باشد. جو به طور معمول به سه صورت در بازار عرضه می‏ شود.

1- جو پوست نکنده که هنوز سبوس آن جدا نشده است.

2-جو پوست کنده که پوست آن گرفته شده است.

3- جو سفید که پوست و سبوس آن گرفته شده است و به نام \\\"جو مرواریدی\\\" معروف است.

خواص جو

جو از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است و دارای خواص دارویی زیر است:

1- غذایی بسیار مقوی است.

جوشانده‏ی حاصل از مخلوط دانه‏های جو همراه با جوی دوسر و گندم ماده غذایی بسیار مقوی در درمان ضعف عمومی بدن است. جو دارای مقادیر بالایی از فسفر است و بنابراین برای وضعیت عصبی و فعالیت‏ های ذهنی بسیار مفید است.

2- برای تخفیف درد مفید است.

3- برای افراد مبتلا به نقرس مفید است.

4- جوشانده جو داروی خوبی برای مبتلایان به تب، کم‏ خونی و سوءهاضمه  است. جوشانده آن که در درمان کم ‏خونی به کار می‏ رود و بدین روش تهیه می شود: 20 گرم جو را در یک لیتر آب به مدت 7 ساعت حرارت ملایم دهید . البته این درمان برای تمام انواع کم‏ خونی ‏ها به کار نمی ‏رود و تنها موارد استفاده خاصی دارد.

5- جو دارای پروتئاز و برخی مواد مفید دیگر می ‏باشد ، بنابراین از  سرطان جلوگیری می ‏کند.

6- کلسترول خون را کاهش می‏ دهد.

7- افراد سرد مزاج ، جو را باید با شیره یا عسل بخورند.

8 - بیسکویت جو بهترین دارو برای درمان یبوست است و حتی نفخ  و شکم درد را از بین می‏ برد . بهتر است به همراه آب میل شود.

9 - دانه‏ های جو به دلیل دارا بودن نوعی آلکالوئید به نام \\\"هوردنس\\\"، اثری مقوی بر قلب داشته و به عنوان کمک در درمان تنگی نفس نیز به کار می ‏رود.

10 - کشک‏الشعیر(کشک تهیه شده از شیره جو) برای مزاج‏ های گرم و  اسهال صفراوی مفید است.

11 - برای برطرف کردن گلودرد و ورم گلو می ‏توان از کشک‏الشعیر استفاده کرد.

12 - ماءالشعیر برای درمان سل ، زخم‏ های ریوی و سردرد مفید است.

13 - ماءالشعیر خون ‏ساز است و زود هضم می ‏شود.

14 -  جو دارای خاصیت ضدالتهابی است و در سیستم ایمنی بدن و بهبود آنژین صدری و التهابات حفره‏ی دهان تا حدی موثر است.

15 - جو خاصیت ملین دارد ، در موارد ابتلا به بیماری ‏های گوارشی ؛ لوزالمعده ، صفرا ، مجاری ادراری و عفونت‏ های مخاطی بسیار مفید و موثر است.

16 - گلوتن موجود در جو ، ماده‏ای نرم ، سازگار و آرام بخش بوده و به علت آبدار بودن موجب رفع عطش شده و سبب انقباض عضلانی ، اضطراب و تورم شکم هم نمی ‏شود.

17 -  در طب سنتی، جو ماده محرک برای تولید شیر در زنان شیرده می ‏باشد. در سایر زنان نیز ، جو باعث تعادل هورمون ‏های طبیعی بدن و تولید استروژن می‏ شود که رشد سالم سینه را به همراه دارد.

 محصولات مختلف حاصل از جو:

سمنو یا مالت جو:

جو را مانند دیگر غلات خیس کرده و در حرارت معتدل نگهداری می ‏کنند تا جوانه بزند. هنگامی که جوانه به حد معینی  می ‏رسد به آن \\\"مالت\\\" می‏ گویند، که دارای ویتامین فراوان است. از پختن طولانی مدت جوانه جو له شده ، سمنو حاصل می ‏شود.

عصاره مالت جو:

از جوشاندن مالت جو در آب و غلیظ کردن مایع حاصل در خلاء ،  عصاره مالت جو به دست می‏ آید که دارای 60 درصد مالتوز ، 10 درصد ساکاروز ، 20 درصد دکسترین و مقداری مواد مغذی و ویتامین‏های B1 و B2 است.

کشک الشعیر:

جو پوست کنده را با آب مخلوط کرده و ‏آن ‏قدر می ‏جوشانند تا کاملا باز شود . سپس آن را له و صاف می ‏کنند به طوری که خود جو نیز داخل آب شود. کشک الشعیر شبیه آش جو می‏ باشد.