اديان و مذاهب گوناگون آئين‌هاي خاصي را براي ارتقاي شرايط روحي و رواني بر پيروان خود واجب دانسته‌اند كه از جمله اين آموزه‌هاي ديني روزه است.
روزه گرفتن در اديان، آئين‌ها و سرزمين‌هاي مختلف، شكل‌هاي گوناگون و متفاوتي دارد.
روزه از جمله عبادات ديريني است كه پيدايش آن را مي‌توان با رانده شدن حضرت آدم (ع) و حوا از بهشت مقارن دانست.
مستندات برخي كتب تاريخي و ديني حاكي از وجوب روزه براي حضرت آدم از سوي خداوند در روزهاي سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه است.
آياتي از قرآن كريم از جمله آيه ۱۸۳سوره "بقره" تصريح دارد كه روزه بر پيروان اديان آسماني و ابراهيمي قبل از اسلام واجب بود.
امام اول شيعيان،حضرت علي (ع) نيز درباره روزه مي‌فرمايد:روزه، عبادت قديمي است كه خدا هيچ امتي را از آن معاف نداشته است.
دانشمندان علم جامعه شناسي از روزه به عنوان يك "رفتار ديني" مهم ياد مي‌كنند و در اين معني، روزه گرفتن را تقريبا در تمام اديان به نحوي مي‌توان يافت.
برخي از فرمايشات پيامبراسلام (ص) و ائمه معصومين نيز به صورت غيرمستقيم بر وجوب روزه گرفتن در اديان ديگر حكايت دارد.به عنوان مثال حضرت محمد (ص) در توصيف بهترين روزه، به روزه گرفتن حضر "داود" اشاره مي‌كنند و مي‌فرمايند كه ايشان در طول سال هميشه يك روز را روزه مي‌داشت و يك روز را افطار مي‌كرد.
خاتم پيامبران (ص) همچنين فرمودند:سليمان نيز در هر ماه سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه‌دار بود، عيسي (ع) نيز همواره روزه‌دار بود و حضرت مريم (س) نيز هميشه دو روز را روزه و دو روز را افطار مي‌كرد.
محققان سه گونه روزه را در اديان مختلف تشخيص داده‌اند:اولين نوع ، روزه به عنوان مقدمه براي آمادگي ورود به مرحله خاصي از زندگي مانند روزه گرفتن انبياي بني اسرائيل براي اطلاع از غيب روزه است.
دومين گونه روزه داري ، روزه به قصد توبه يا تطهير است.به عنوان مثال هندوها و پيروان آيين "جين" در هنگام زيارت اماكن مقدس روزه مي‌گيرند.
تضرع و تقرب جستن به خداوند تعالي سومين گونه روزه‌داري است كه بيشتر در اديان ابراهيمي وجود دارد، مانند آنچه در مورد بعضي از پيامبران در قرآن كريم آمده است.
روزه‌داري در دين يهود
.................
يهوديان در يوم "كيپور" روزه مي‌گيرند. يوم كيپور تعطيلي مذهبي يهوديان است كه مردم در آن روز روزه مي‌گيرند و در "كنيسه"، دعاي صبر مي‌خوانند.
اين روزه داري را روزه كفاره هم مي‌گويند.
يهوديان همچنين شش روز ديگر از سال را نيز روزه مي‌گيرند كه نهم آوريل روزي كه معبد يهوديان در آن روز تخريب شد، از آن جمله است.
در يوم كيپور و نهم آوريل خوردن و آشاميدن از زمان غروب آفتاب تا غروب بعدي به مدت ۲۴ساعت ممنوع است،در حالي كه در ساير ايام روزه‌داري يهوديان اين محدوديت از طلوع تا غروب آفتاب است.
هدف از روزه در دين يهود، استغفار از گناهان يا درخواست حاجت خاصي از خداوند است.
در دين يهود،به نيات مختلفي روزه گرفته مي‌شود كه مي‌توان آن را به سه بخش: توبه و طلب بخشش، يادآوري يك مناسبت و يا سوگواري و تلاش براي تحقق يك آرزو يا استجابت حاجت تقسيم كرد.
از نگاه يهوديان، كلمه "صوم" تنها به معني پرهيز از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خودداري از لذايذ جسماني مانند استحمام، استفاده از عطريات و غيره نيز است.
البته در كتاب‌هاي مقدس يهود، نمونه‌هاي مختلفي وجود دارد كه نشان مي‌دهد روزه اصولا تنها براي ابراز پشيماني از گناه و بازگشت به يك زندگي سالم و طلب رحمت از خداوند نيست، بلكه اهداف ديگري را نيز در بر مي‌گيرد.
در شريعت يهود همه واجبات ديني براي دختران از سن ۱۲سالگي و براي پسران از ۱۳سالگي شروع مي‌شود و اجباري است. روزه نيز مشمول اين حكم است.
تمامي قوانين روزه براي افراد سالم وضع شده است و دانشمندان يهود بيماران، زنان باردار و شيرده، دختران و پسراني را كه هنوز به سن شرعي نرسيدند و پيران را به شرط مشورت با مرجع ديني مطلع و آگاه در موارد خاص از گرفتن روزه معاف كرده‌اند.
به جز روزه نهم آوريل و كيپور كه علاوه بر خوردن و آشاميدن، استحمام و استفاده از عطريات و لذات جسماني ديگر ممنوع است و از قبل از غروب روز پيش تا بعد از غروب روز بعد ادامه دارد، روزه‌هاي ديگر همگي از بعد از نيمه شب تا غروب گرفته مي‌شود.
روزه‌داري در مسيحيت
.....................
تاريخ روزه‌داري در مسيحيت به قبل از قرن هشتم مي‌رسد. روزه در تقويم كليسا هم ثبت شده و جزو آداب فقهي مسيحيان به شمار مي‌رود.
در "انجيل"، كتاب مقدس مسيحيان آمده است:آنگاه عيسي (ع) به قوت روح به پايان برده شد تا ابليس او را امتحان كند، پس چهل شبانه روز روزه داشته و نهايتا گرسنه شد.
در اناجيل به وجوب روزه تصريح شده و روزه‌دار را ستوده و او را از ريا برحذر داشته است.
حضرت عيسي (ع) پيش از آغاز رسالتش، همچون يك يهودي ايام روزه‌داري در دين يهود مثل روزه يوم كيپور را مراعات مي‌كرد و به نظر برخي ، او تنها اصول را بيان كرده و وضع قوانين را به عهده كليسا نهاده است.
چند نكته‌اي كه در اين دين حائز اهميت است، اين است كه:اولا در مسيحيت دو واژه روزه و پرهيز وجود دارد كه بين اين دو تفاوت وجود دارد، به اين نحو كه در ايامي كه بايد پرهيز را رعايت كرد، تنها از مصرف گوشت پرهيز مي‌كنند ولي در ايام روزه، همراه با پرهيز از خوردن گوشت ، غذاي مصرفي و دفعات وعده غذا هم محدود مي‌شود، دوما يكي از روزهاي مهم در مسيحيت روز عيد پاك است كه به مناسبت قيام عيسي از قبر گرامي داشته مي‌شود.
هفته پيش از اين روز "هفته مقدس" گفته مي‌شود كه در تعيين بسياري از روزه‌ها هم نقش مهمي دارد.
در مسيحيت، روزه و دعا وسيله‌اي براي مقابله با وسواس‌هاي شيطاني است و و روزه حقيقي آن است كه انسان به بدي ارتكاب نورزد و با قلبي خالص خود را وقف خدمت به خداوند كند.
مسيحيان معتقدند كه‌روزه ظاهري نيست بلكه باطني و معنوي است وهدف اصليش اين است كه با فروتني به خدا تقرب جويند و هدايتهاي او را بطلبند.
فروتن شدن دل در حضور خدا ، سركوب كردن نفس سركش ، موثرتر شدن پرستش و آموختن از خود گذشتگي و درك ارزش فداكاري به عنوان دلايل روزه گرفتن در مسيحيت ذكر شده است.
روزه دار در اين آيين بايد از رياكاري و هرگونه ظاهرسازي و خودنمايي به دور باشد،چرا كه حضرت عيسي در انجيل متي فصل ،۶آيات ۱۶تا ۱۸فرموده است:
وقتي روزه مي‌گيريد، مانند رياكاران خودتان را افسرده نشان ندهيد.آنان قيافه‌هاي خود را تغيير مي‌دهند تا روزه دار بودن خود را به رخ بكشند.
روزه مسيحي در زمان و تحت قوانين خاصي نيست، آنها آزادند در هر زمان و با هدايت روح خدا به طور فردي و جمعي براي يك يا چند روز و حتي براي چند ساعت روزه بگيرند.
روزه‌هاي مهم مسيحيان عبارت است از روزه روز جمعه قبل از عيد پاك كه از قرن دوم متداول شد، روزه غيركامل دوشنبه تا پنجشنبه هفته مقدس، روزه چهل روز قبل از عيد پاك، روزه چهل روز قبل از هفته مقدس ، روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته‌به مناسبت روز توطئه يهوديان براي دستگيري عيسي و روز جمعه به دليل به صليب كشيدن عيسي ، روزه‌هاي فصلي و روزه به عنوان كفاره گناهان.
در دين مسيحيت، روزه گرفتن در روز "نيطيكاست" به دليل آنكه روز جشن و شادماني است، ممنوع است.
سه فرقه كاتوليك، ارتدوكس و پروتستان در مسيحيت روزه‌هاي خاص خود را دارند و روزه‌هايشان نيز با يكديگر فرق مي‌كند.
