براي گرم كردن شير كودكتان از چه ظروفي استفاده مي‌كنيد؟ در محل كارتان غذاي خود را با چه ظرفي درون مايكروفر مي‌گذاريد تا گرم شود؟جواب خيلي از ما به اين سؤالات ظروف پلاستيكي است. اما آيا مي‌دانيد ظروف پلاستيكي هم از جنس‌هاي مختلفي ساخته شده‌اند كه براي هركاري مناسب نيستند؟ به تازگي موجي آغاز شده كه درباره زيانبار بودن اين ظروف براي سلامت انسان ومحيط زيست هشدار مي‌دهد. البته اختلاف نظر در اين مورد خيلي شديد است. بد نيست دراين باره كمي بيشتر بخوانيد.

نگراني راجع به بطري‌هاي پلاستيكي كه از يك ماده شيميايي هورمون مانند ساخته شده باعث شد در ماه دسامبر گذشته اين بطري‌ها از  ويترين  بسياري از مغازه‌هاي كانادا
جمع آوري شود.

عده‌اي از دانشمندان معتقدند اين بطري‌ها كه در آن از پلي كربنات‌ها استفاده شده،  ممكن است بتواند باعث اختلال در سيستم هورموني بدن شود  اما اختلاف بر سر اين است كه چگونه ممكن است مقادير بسيار كم اين ماده در غذا و نوشيدني‌هايي كه در اين ظروف نگهداري مي‌شوند،  راه يافته و موجب ضرر شوند.

البته سازمان غذا و داروي آمريكا و صنعت پلاستيك‌سازي‌ آن معتقدند اين محصولات خطري ندارد. با اين‌حال گروهي از متخصصان اين كشور در كنفرانسي خطرات احتمالي BPA ( بيسفنول آ) براي  سلامت انسان را مورد توجه قرار داده و خواهان مطالعات بيشتر در اين زمينه شده‌اند.

آنها به شواهدي استناد كرده‌اند كه نشان مي‌دهد ميزان اين ماده در بدن آمريكايي‌ها بيش از چيزي است كه در حيوانات آزمايشگاهي توانسته آسيب برساند. حتي همين شبهات باعث شده كه از اواخر سال 2005 در مناطقي ديگركه فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي  مواد غذايي ارگانيك ارائه مي‌كنند،  فروش شيشه شير بچه يا ليوان‌هايي كه جنس پلي كربنات دارند،  متوقف شود.

بعضي از انجمن‌هاي محيط زيست در آمريكا و كانادا انتظار دارند بقيه هم از اين روش پيروي كنند.

آيا حقيقت قرباني تجارت مي‌شود؟

اين اختلاف باعث روشن شدن چراغ مؤسسه بين‌المللي NNI،  منشعب از مؤسسه  والتهام شد كه 900 نفر را  استخدام كرد تا از بازار فروش منطقه روچستر در پنفيلد پشتيباني كنند. مدير مركز تحقيق NNI تام كامينز مي‌گويد: به ندرت يك ماده شيميايي سوژه چنين بررسي‌هاي دقيق و موشكافانه علمي قرار گرفته و هنوز آژانس‌هاي مهم و قدرتمندي هستند كه از به‌كارگيري بطري‌هاي پلي كربنات حمايت كرده و آن را براي سلامت افراد مضر نمي‌دانند.

در سال 2000 بعد از  گذشت حدود 50 سال از تأسيس اين مؤسسه بطري‌هاي نالژن در رنگ‌هاي مختلف قرمز، آبي و زرد توليد شد كه به سرعت در دبيرستان‌ها و دانشگا‌ه‌ها رايج شد.

بطري‌هاي سبك، بادوام و مقاوم در برابر تغيير رنگ و بو كه  درهاي  آن  قابل پيچ شدن  هم بود و براي نگهداري آب سرد و گرم استفاده مي‌شد؛ جانشين بطري‌هاي يكبار مصرف آب شدند. اين نوآوري‌ها كارو بار اين شركت را حسابي گرم كرده و در آمد زيادي را براي سهام‌داران رقم زده‌است.

انسان مقاوم‌تر است يا جوندگان؟

بد نيست بدانيد بيسفنول آ در  ماده پركننده دندان،  قوطي‌هاي غذا،  سي دي و دي‌وي‌دي، عينك و بسياري از لوازم خانگي هم بكار گرفته مي‌شود. به استناد مطالعات متعددي كه در آمريكا، اروپا و ژاپن انجام شده، بطري‌هاي پلي كربنات حاوي كمي بيسفنول‌آ (BPA) هستند و البته مقدار آن به قدري كم است كه ضرر آن براي سلامت انسان و محيط زيست بسيارناچيز به نظر مي‌رسد.

اما نكته در اين است كه بعضي از مطالعات كه بر روي حيوانات انجام شده نشان داده كه مقادير بسيار كم هم ممكن است بتواند درايجاد بيماري‌هاي مزمني مانند سرطان سينه و پروستات، چاقي و بيش فعالي كودكان، بلوغ زودرس، سقط خودبه‌خود و ساير مشكلات باروري نقش داشته باشد.

اين هم خراب كرد!

علاوه بر اين، تحقيق ديگري درباره ناهنجاري‌هاي كروموزومي كه توسط  دكتر پاتريشيا هانت و تيمي از محققان دانشگاه كيس وسترن در كليو لند انجام شده نشان داده كه بيسفنول آ كه از بطري‌هاي پلي كربنات در آب يا ماده غذايي داخل ظرف آزاد مي‌شود مي‌تواند در موش‌هاي آزمايشگاهي موجب يك اشتباه در روند تقسيم سلول به نام آناپلوئيدي شود. (اگر چه طرفداران  اين بطري‌ها معتقدند اين تحقيق استاندارد‌سازي‌ صحيحي نداشته و معتبر نيست.)

به نظر مي‌رسد اين اشتباه به علت نامرتب چيده‌شدن كروموزوم‌ها در يك مرحله مهم تقسيم سلول باشد. اين مشكل در انسان مي‌تواند باعث سقط و ناهنجاري‌هاي تولد از جمله سندرم داون شود. لازم است بدانيد در سال 2003 هم تحقيقي درمجله دورنماي سلامت محيط به چاپ رسيد كه نشان مي‌داد شست‌وشوي مكرر و سابيدن اين بطري‌ها باعث آزاد شدن مقادير بيشتري از بيسفنول آ مي‌شود.

 به عبارت ديگر هرچه ظرف پلاستيكي كهنه‌تر باشد،  بيسفنول‌آ سريعتر از آن آزاد مي‌شود. علاوه بر اين گرما هم مي‌تواند اين روند را تشديد كند.

چه كسي راست مي‌گويد؟

هيات 38 نفره محققان آموزشي و دولتي در مؤسسه ملي حاميان  سلامت،  نيز چندي پيش اعلام كردند لازم است اثرات بالقوه بيسفنول آ بر سلامت انسان مورد توجه قرار گرفته و در آينده بيشتر راجع به آن تحقيق شود.  البته جالب است بدانيد به گفته ووم سال پروفسور زيست شناس دانشگاه ميسوري در اين پانل بيش از 700 عنوان تحقيق راجع به BPA  بررسي شده به‌خصوص آنهايي كه  در ده سال گذشته منتشر شده‌اند.

 او معتقد است  با اين حال مسئولان سلامت و محيط زيست آمريكا وانمود مي‌كنند هنوز در اين باره نكات تاريكي وجود دارد.

اگرچه هنوز بر سر مضر يا بي‌ضرر بودن اين بطري‌ها توافقي بين علما وجود ندارد،  بهتر است تا مي‌توانيم كمتر از اين ظروف استفاده كنيم. بالاخره اين ظروف هم به مرور زمان آسيب ديده و خراشيده مي‌شوند.

3 نكته طلايي براي استفاده از بطري پلاستيكي

1)هنگامي كه نياز به ظروف قابل حمل داريد،  بخصوص  براي حمل نوشابه‌هاي اسيدي و داغ،  بهتر است به جاي ظروف پلاستيكي از ظروف استيل، سراميكي يا شيشه‌اي استفاده كنيد. اگر چه هنگام پياده روي حمل ظروف سراميكي يا شيشه‌اي مشكل است اما براي مسافرت يا هنگامي كه ماشين داريد،  اين ظروف  مناسب‌تر است.

2) اگر مجبوريد از ظروف پلاستيكي استفاده كنيد، از پلاستيك هاي پلي اتيلن وپلي پروپيلن استفاده كنيد. اما  ترجيحا از ظروف پلي استيرن، پلي وينيل كلرايد و پلي كربنات استفاده نكنيد. در ضمن ظرف‌هايي كه از جنس پلي اتيلن ترفتالات (PET) ساخته شده‌اند،  يك بار مصرف هستند و نبايد مجددا استفاده شوند.

3) اگر از ظرف‌هاي پلاستيكي استفاده مي‌كنيد، آنها را از معرض گرما  دور نگه‌داريد و تنها آب سرد را در  آن ذخيره كنيد. وقتي مي‌خواهيد از اين ظروف استفاده كنيد، ابتدا آنها را خودتان با مايع ظرفشويي ملايم بشوييد و خوب و كامل آبكشي كنيد.

منظور اين است كه از ماشين ظرفشويي و سفيد كننده‌ها براي پاك كردن آن استفاده نكنيد. سپس بگذاريد ظرف در دماي اتاق خشك شود.  حتي به مدت طولاني  آنها را در معرض نور خورشيد قرار ندهيد. بهتر است هر 6 ماه يكبار ظروف را تعويض كرده و هر گاه ظروف  پلاستيكي  غذا رنگ گرفته و يا خراشيده شد،  آنها را دور بيندازيد.