اين بيماري با كاهش توده استخواني و افزايش شكستگي استخوان همراه است و روند آن، چنان آهسته و تدريجي است كه بيمار هيچ‌گونه علايم هشداردهنده‌اي را احساس نمي‌كند تا زماني كه اولين شكستگي اتفاق بيفتد.  از عواقب اين شكستگي‌ها نيز مي‌توان به درد، عدم‌توانايي حركتي، ناتواني در انجام امور روزمره، زمين‌گير شدن و بالاخره در بسياري از موارد به مرگ اشاره كرد. مطابق آمار منتشر شده از بنياد بين‌المللي پوكي استخوان از هر
 ۳ زن و از هر ۵ مرد بالاي ۵۰ سال يك نفر حقيقت تلخ اين بيماري را تجربه خواهد كرد. همچنين براساس بـرآوردهـــاي اخير تقريبا 1 نفر از هر 4 زن و 1 نفر از هر 8 مرد بالاي 50 ســال مبـتــــلا بــه بيماري پوكي استخوان هستند.

همه مردم در معرض ابتلا به اين بيماري هستند منتها با انجام يك سري اقدامات مي‌توان از شروع زودرس آن جلوگيري كرد.

• چرا تا 50 سال پيش  بيماري پوكي استخوان وجود نداشت؟

در طول 50 سال گذشته الگوهاي عوامل خطرساز زندگي تغيير كردند. در آن زمان بيماري‌هاي واگيردار شيوع بيشتري داشتند ولي امروز با واكسيناسيون و بهبود وضعيت بهداشت و درمان خيلي از اين بيماري‌ها ريشه‌كن شدند.

• ولي آيا تابلوي مرگ و مير جامعه هم تغيير كرده؟

 نه. اين تابلو به يك سري از عوامل ديگرتغيير پيدا كرده است. 50 سال قبل بيماري‌هاي قلبي اصلا به اين ميزان شايع نبود. حتي تا 20 سال قبل اصلا جراحي قلب در دنيا وجود نداشت. ولي امروز بيماري‌هاي غيرواگير جاي بيماري‌هاي واگيردار را گرفته‌اند. بيماري‌هاي روحي و رواني، سرطان‌ها، بيماري‌هاي قلبي، امروزه بيشتر ديده مي‌شوند. علاوه بر اين با بهبود بهداشت و بهتر شدن شرايط زندگي، اميد به زندگي به 80سال افزايش يافته است به‌خصوص در كشور ما اميد به زندگي در مردان به 70 سال و در زنان به بالاتر از اين سن رسيده و اين يعني تعداد افراد مسن افزايش يافته و در جامعه، طبي به نام طب سالمندي به‌وجود آمده است. يكي از مباحثي هم كه مترادف با پيري است، بحث پوكي استخوان است.

• پس مي‌توان گفت پوكي استخوان در مفهوم كلي قسمتي از روند طبيعي سير زندگي است؟

 بله، اما اين بيماري آن قدر حائز اهميت است كه دنيا براي آن يك سازمان بين‌المللي تاسيس كرده است. خوشبختانه كشور ما هم انجمن پوكي استخوان دارد و به سازمان بين‌المللي وصل است.

• به هيچ وجه نمي‌توان از اين روند طبيعي جلوگيري كرد؟

چرا، ببينيد، استخوان به‌عنوان يك بافت همبند جزو بافت‌ها و نسوج فعال بوده و از دوران تولد تا حدود 20 سالگي در اوج سازندگي است. يعني در مرحله تكامل. از اين سن تا 40 سالگي استخوان‌ها محكم مي‌شوند ولي از سن 35 تا 40 سالگي بالانس بين سازندگي و تخريب به نفع تخريب استخوان پيش مي‌رود. اينجاست كه پوكي استخوان اتفاق مي‌افتد يعني همه افراد در مرحله‌اي از زندگي به آن مبتلا مي‌شوند. منتهي ما بايد راه‌هاي پيشگيري از ابتلا زودرس به اين بيماري را به جامعه معرفي كرده و همچنين راه‌هاي شناخت و درمان اين بيماري را به جامعه بشناسانيم.

• فراد در معرض خطر اين بيماري بيشتر چه كساني هستند؟

 افراد در معرض خطر اين بيماري تمام افراد جامعه هستند يعني همه افراد به‌خصوص زنان بعد از 40 سالگي بايد احساس خطر كنند. براي اين كه اين بيماري به‌عنوان بيماري خاموش معروف است و هيچ علامتي ندارد.

• يعني پوكي استخوان تا منجر به شكستگي نشود، فرد متوجه آن نخواهد شد؟

دقيقا همين‌طور است، البته گاهي مردم با كوچكترين درد در ناحيه كمر آن را با اين بيماري اشتباه مي‌گيرند در حالي كه بايد بگويم پوكي استخوان اصلا درد هم ندارد. مگر اين كه استخوان بشكند.

•  كمي به عوامل خطري كه افراد در معرض خطر بيشتر با آنها درگير هستند، اشاره مي‌كنيد؟

مهم‌ترين نكته يائسگي زودرس است يعني اگر خانمي در سن 30 سالگي يائسه شد، بايد حتما به پزشك متخصص مراجعه كند. البته به غير از اين خود يائسگي در خانم‌ها هم مهم است. علاوه بر اين كه زايمان و تغييرات هورموني هم در اين ميان نقش عمده‌اي دارند. دومين عامل هم فقر تغذيه است. كلسيم، ويتامينD، پروتئين‌ها، سبزيجات، ميوه‌جات و... البته بايد بگويم كه همه افراد بعد از 60 سالگي در معرض كمبود مواد غذايي هستند. علاوه بر اين امروزه رسم شده كه خيلي از زنان به‌دنبال كم كردن وزن هستند ولي بايد بدانند كه كم كردن ناگهاني وزن عاملي خطرناك براي پوكي استخوان است و بايد با اصول علمي و زير نظر متخصص وزن كم كرد.

• افراد سيگاري چطور؟

همه افراد سيگاري و افراد معتاد هم در معرض خطر هستند. همچنين كساني كه الكل مصرف كرده و يا افرادي كه اصلا ورزش نمي‌كنند. چون در حال حاضر زندگي ماشيني تحرك انسان‌ها را گرفته و باعث شده ميزان تحرك افراد كم شود. علاوه بر اين كمبود نور آفتاب و آپارتمان نشيني هم در اين ميان خيلي مؤثرند. چون نور آفتاب يكي از منابع غني استخوان ساز است.

• در اين ميان يك سري از افراد هم به‌دليل ابتلا به بيماري‌هاي مختلف و استفاده از داروهاي خاص در معرض خطرند مثل مبتلايان به آسم كه مجبورند كورتن مصرف كنند. اين‌طور نيست؟

درست است، ببينيد، همه افرادي كه روماتيسم دارند و يا صرع دارند و دارو مي‌خورند، همه كساني كه بيماري قلب دارند، مبتلايان به آسم كه كورتن مصرف مي‌كنند و همه كساني كه اختلالات غده پاراتيروئيد و تيروئيد دارند. بايد نسبت به ابتلا به اين بيماري حساس باشند چون متأسفانه در اغلب موارد بيمار از اين بيماري بي‌خبر است.

• شما به اين بيماري‌ها اشاره كرديد. براي پيشگيري چه بايد كرد؟

 اولين راه تغذيه سالم مثل استفاده از مواد لبني نظير شير، ماست در همه سنين است. البته رعايت اين مسئله در سنين كودكي و جواني مهم‌تر است چون جذب كلسيم در اين سنين بهتر انجام مي‌شود.

• يعني در سنين بالاتر كلسيم جذب نمي‌شود؟

 نه، جذب كلسيم تا آخر عمر امكان دارد منتها شدت آن فرق مي‌كند و در سنين بالاتر كمتر مي‌شود. ولي اين بدان معنا نيست كه افراد بزرگسال ديگر از مصرف كلسيم دست بكشند. البته فراموش نكنيم ورزش و تحرك، بهره‌گيري از نور آفتاب و جلوگيري از اعتياد هم در اين ميان بسيار مهمند. زندگي سالم اجتماعي و بي‌استرس را هم نبايد فراموش كرد.

• اين اقدامات در همه مراحل زندگي مهم‌ هستند ولي اگر زماني به مرحله‌اي رسيديم كه به پوكي استخوان نزديك شديم، بايد چه كنيم؟

 اولا بايد زير نظر يك متخصص باشيم و روش‌هاي تشخيصي اين بيماري را جدي بگيريم. حتي انجام يك عكس ساده هم براي نشان دادن پوكي استخوان كافي  است. البته بهترين راه تست تراكم استخوان است.

• اين تست را هر چند وقت يكبار بايد انجام داد؟

 اين تست، تستي بي‌ضرر است كه اشعه زيادي ندارد و هر يك تا 2 سال انجام آن كافي است. چون پوكي استخوان روند كندي دارد.

• و براي كسي كه ديگر مبتلا به اين بيماري شده، چه بايد كرد؟

 اگر فرد به مراحل بيماري‌زايي رسيد، به اندازه كافي كلسيم و ويتامين D به او تزريق مي‌شود كه دوز آن براساس سن بيمار و جنس و ميزان پوكي استخوان فرق دارد. البته يك سري از داروهاي خوراكي هم استفاده مي‌شوند.

• با اين حال يك سري از احتياط‌ها هم براي اين افراد براي بهبود كيفيت زندگيشان لازم است، نه؟

بله، مثلا تمام افراد مسن بالاي 70 سال كه درجاتي از پوكي استخوان دارند، بايد در زمينه جلوگيري از زمين خوردن، استفاده نكردن از پله، توجه به لبه‌هاي فرش، استفاده از عصا براي جلوگيري از عدم‌تعادل و... توجه لازم را داشته باشند.

•  بيشتر كدام قسمت از نواحي بدن دچار شكستگي مي‌شوند؟

متأسفانه تعداد موارد شكستگي استخوان مخصوصا ستون فقرات و سر ران در اين بيماري زياد است. اين در حالي است كه در سال 2002  2ميليون شكستگي استخوان سر ران اتفاق افتاد كه اين عدد مطمئنا در سال 2050 به بيش از 6 ميليون شكستگي مي‌رسد. 25 درصد اين افراد هم در همان سال اول شكستگي مي‌ميرند و 50 درصد هم دچار معلوليت‌هايي مي‌شوند كه ديگر هيچ‌گاه به زندگي عادي برنمي‌گردند و اين بار براي جامعه از نظر هزينه و معلوليت بسيار سنگين است.

 چون در آمريكا سالانه 20 ميليارد دلار براي افراد دچار شكستگي ناشي از پوكي استخوان هزينه مي‌شود كه اين هزينه در جامعه ما به هيچ وجه هزينه كمي نيست.